Lekarze, a także pielęgniarki czy ratownicy medyczni, są grupą pracowników, w której problem wypalenia zawodowego pojawia się częściej niż wśród osób pracujących w innych branżach – mówią jednoznacznie wyniki licznych badań prowadzonych w różnych krajach.
Duże, narodowe badanie ankietowe przeprowadzone ostatnio wśród amerykańskich lekarzy Medscape Physician Lifestyle Report 2015 ujawniło, że objawy wypalenia zawodowego ma aż 46% medyków. To znacznie więcej niż w analogicznym badaniu sprzed dwóch lat, przeprowadzonym w roku 2013.
Autorzy Medscape Physician Lifestyle Report zdefiniowali wypalenie zawodowe jako utratę zaangażowania w wykonywaną pracę, poczucie cynizmu oraz spadek osobistej satysfakcji i poczucia spełnienia z pracy. Kryteria te nie są arbitralne, niemniej przyjęcie ich pozwoliło naukowcom na ocenę nie tylko stopnia wypalenia zawodowego, ale też na ocenę morale lekarzy i ich poczucia szczęścia. Niestety, obie te składowe wypadły słabiej niż 2 lata temu.
W badaniu wzięli udział lekarze różnych specjalności i odsetek osób wypalonych zawodowo okazał się być bardzo różny w zależności od wykonywanej specjalizacji lekarskiej. Najbardziej zmęczeni pracą są specjaliści ratownictwa medycznego, intensywnej terapii oraz podstawowej opieki zdrowotnej. Wypalenie zawodowe deklarowało odpowiednio aż 53, 52 i 50% z nich. Na kolejnych miejscach znaleźli się interniści i chirurdzy.
Autorów zaniepokoiła nie tylko duża bezwzględna liczba wypalonych lekarzy rodzinnych i internistów, ale także szybko rosnący ich odsetek. W obu tych grupach przyrost respondentów deklarujących wypalenie zawodowe w porównaniu z badaniem sprzed 2 lat był największy. W innym badaniu przeprowadzonym w ubiegłym roku (Medscape Physician Compensation Report), zarówno lekarze rodzinni, jak i interniści byli lekarzami, którzy najczęściej oświadczali, iż w sytuacji gdyby mieli możliwość ponownego wyboru zawodu, wybraliby medycynę, ale także najczęściej właśnie oni opowiadali się za wyborem innej specjalizacji. Wypalenie zawodowe wśród lekarzy rodzinnych i internistów jest zjawiskiem powszechnym także w krajach europejskich.
Najbardziej usatysfakcjonowali z pracy zawodowej okazali się dermatolodzy (symptomy wypalenia zawodowego ma 37% z nich), psychiatrzy (38% wypalonych) oraz patolodzy (39%). Najszczęśliwsi w pracy są natomiast dermatolodzy i okuliści, a najmniej szczęśliwi ponownie interniści, specjaliści ratownictwa medycznego i lekarze rodzinni.
Autorzy przeanalizowali też ciężkość wypalenia zawodowego w skali od 1 do 7, w której 1 oznaczało odpowiedź „wypalenie zawodowe nie wpływa na moje życie”, a 7 – „myślę o porzuceniu medycyny”. Uzyskane wyniki zaskoczyły badaczy, gdyż okazało się, że najcięższe objawy wypalenia zawodowego występują u urologów i chirurgów plastycznych (12% z nich miało wypalenie zawodowe w stopniu 6 lub 7).
Przyczyny wypalenia zawodowego nie zmieniły się w porównaniu z tymi sprzed 2 lat. Nadal wiodącym powodem niechęci do pracy jest zbyt duże, zdaniem lekarzy, obciążenie obowiązkami biurokratycznymi oraz brak autonomii w działaniu wynikający z konieczności dostosowania się do wielu różnych przepisów i uregulowań, a także zbyt wiele godzin w tygodniu poświęcanych pracy i zbyt niskie zarobki. Badanie ujawniło też dynamicznie rosnący odsetek lekarzy narzekających na komputeryzację służby zdrowia. Zdaniem respondentów, wprowadzenie elektronicznej dokumentacji medycznej zmniejszyło zapotrzebowanie na osobiste kontakty lekarz-pacjent, co sprzyja dehumanizacji medycyny. W innym badaniu opublikowanym w marcu tego roku przez American Medical Assosiation, za najistotniejsze przyczyny wypalenia zawodowego lekarzy uznano: stres i chaos w pracy (w tym brak kontroli nad tym, ile czasu poświęca się pracy) oraz konieczność współpracy z szefem lub zespołem reprezentującym inne wartości czy przekonania.
Częściej wypalone zawodowo są – i nie jest to nowość – lekarki niż lekarze-mężczyźni. W ostatniej analizie, objawy wypalenia miało 51% lekarek wszystkich specjalności i 43% lekarzy. Niezwykle niepokojący jest duży odsetek osób wypalonych zawodowo wśród młodych lekarzy, tj. mających mniej niż 35 lat. W tej grupie wiekowej do braku zaangażowania w wykonywaną pracę i braku odnoszonej z niej satysfakcji przyznaje się 44% lekarzy. O problemie wypalenia zawodowego wśród młodych lekarzy-onkologów dyskutowano podczas ostatniego kongresu European Society od Medical Oncology (ESMO), który odbywał się we wrześniu 2014 r. w Madrycie. Zaprezentowano tam wyniki ankiety przeprowadzonej wśród 595 onkologów poniżej 40 roku życia z różnych krajów Europy i jak się okazało, aż 71 proc. ankietowanych wykazywało oznaki wypalenia zawodowego.
Na częstość występowania wypalenia zawodowego wpływają też takie czynniki pozawodowe jak stan zdrowia i styl życia lekarzy (częściej wypaleni są lekarze borykający się z nadwagą lub otyłością oraz ci, którzy nie uprawiają regularnie ćwiczeń fizycznych) oraz stan cywilny (najwięcej wypalonych jest wśród osób, które nigdy nie były w długotrwałych związkach, najmniej wśród wdów i wdowców, pośrodku stawki uplasowały się osoby żyjące w małżeństwie, pierwszym lub ponownym).
Wypalenie zawodowe nie tylko negatywnie odbija się na jakości opieki zdrowotnej sprawowanej nad pacjentami, ale może też prowadzić do poważnych konsekwencji dla samych lekarzy – depresji, lęków, uzależnienia od alkoholu, czy narkotyków, aż po samobójstwa. Dlatego, tak istotne jest zapobieganie temu zjawisku. Autorzy raportu zachęcają lekarzy do prowadzenia zdrowego stylu życia, spędzania więcej czasu z rodziną i oddzielania życia zawodowego od życia prywatnego. Konieczne wydaje się także wsparcie systemowe dla lekarzy borykających się z problemem wypalenia zawodowego.
1. Carol Peckham: Physician Burnout: It Just Keeps Getting Worse, 26 Jan 2015 http://www.medscape.com/viewarticle/838437
2. Houkes I, Winants Y, Twellaar M, Verdonk P. Development of burnout over time and the causal order of the three dimensions of burnout among male and female GPs. A three-wave panel study. BMC Public Health, 2014 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3101180
More from Publikacje
Dawkowanie enoksaparyny u pacjentów po urazie
Pacjenci po urazach są w grupie zwiększonego ryzyka wystąpienia żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej (ang. venous thromboembolism, VTE) z powodu występujących zaburzeń …
Operacja bariatryczna u cukrzyków poprawia funkcje małych naczyń
W "Diabetes Care" opublikowano wyniki amerykańskiego retrospektywnego badania, w którym wykazano, że pacjenci, u których po operacji bariatrycznej poprawiły się …
30-dniowe wyniki TAVI u kobiet
Jedną z nowych metod leczenia ciężkiej stenozy aortalnej (ang. aortic stenosis, AS) u pacjentów z grup wysokiego ryzyka chirurgicznego (ang. …
